Enneagramın Kökenleri ve Tarihçesi
Bütünleyici Enneagram Anketi, Enneagram alanında öncülük eden pek çok ismin birikimli bilgi ve deneyimlerinden besleniyor. iEQ9'un geliştiricileri olarak, modelin bugünkü anlayışımızla şekillenmesine ve uygulanmasına katkıda bulunan uzmanlar, düşünürler ve uygulayıcılara içtenlikle teşekkür ediyoruz. Dirk Cloete | Integrative Enneagram Solutions Kurucusu
Enneagram Zaman Çizelgesinin Tarihi

Enneagram'ın Tarihi

Diğer bilinen adları: Dokuz Kişilik Tipleri, Enneagram Tipi, Dokuz Tip, Kişilik Tipi.

Enneagram'ın Tarihi

Enneagram'ın kökeni hâlâ gizemini korusa da, mevcut tüm kanıtlar, kültür ve mekân açısından uzun ve karmaşık bir geçmişe işaret ediyor. Bu geçmişin kökleri, çeşitli matematiksel, felsefi ve manevi geleneklerden besleniyor.

Modern dünyada karşımıza çıkan Enneagram çerçevesi, kadim bilgelik ile en yeni psikolojinin bir sentezini oluşturuyor. Bu güçlü ve çığır açan aracın yaratılmasına katkıda bulunan birçok büyük zekâyı onurlandırmak istiyoruz.

Yunan Kökleri "Enneagram" terimi, Yunanca "dokuz" anlamına gelen "ennéa" ve "şekil" anlamına gelen "gramma" kelimelerinden türemiştir.

Ennea -> Dokuz

Gram -> Model / Noktalar / Yazılı veya çizili olan şey

Bazı yazarlar, Enneagram'ın Sufi geleneğinde derin kökleri olduğunu ileri sürüyor. Ancak, bunun kesinlikle tüm Sufi geleneklerinde ortak olmadığını vurgulamak gerekir. Diğerleri ise erken dönem ezoterik Hıristiyanlıkla (Evagrius ve diğer çöl babaları) bağlantılara dikkat çekiyor.

Enneagram'ın Tarihi

Enneagram'ın Kadim Kökleri

Pisagor'un profil resmi

Enneagram sembolünün kökleri, klasik Yunan dönemine kadar uzanır. Üç, yedi ve dokuz sayılarının matematiksel örüntüleri, eski destanlarda, mitlerde, felsefede ve matematik biliminde önemli unsurlar olarak karşımıza çıkar. Bu durum, söz konusu sayı dizisinin antik çağlardaki düşünce ve eserlerde ne denli önemli bir yere sahip olduğunu gözler önüne serer.

Bazı yazarlar, Enneagram sembolünün çeşitli varyasyonlarının Pisagorcu matematikçilerin kutsal geometrisinde ve mistik matematiğinde dahi bulunabileceğini ileri sürüyor. Pisagor, evrenin yaratılışını anlamada kilit rol oynadığını iddia ettiği sayılar teorisini Mısır'daki öğretmenlerinden öğrendiğini belirtir. Russ Hudson, Mısır Dokuzlusu ve metafizik güçlerin ve sayıların Enneagram'ın kökenleriyle nasıl bağlantılı olduğu hakkında dersler vermiştir.

Yeni Platonculuğun kurucusu Plotinos (MS 200), insan doğasında tezahür eden dokuz ilahi nitelikten söz eder. Onun çalışmaları, ilerleyen dönemlerde Hippolu Aziz Augustinus, Kapadokyalı Babalar, Aquinolu Aziz Thomas ve Areopaguslu Pseudo-Dionysius gibi düşünürler aracılığıyla Batı ve Yakın Doğu düşüncesi üzerinde derin bir etki bırakacaktır. Eski Yunanlıların erken dönemdeki kusur ve erdemleri, Hristiyan keşişler tarafından popülerleştirilen yedi ölümcül günah şeklinde standartlaştırılmıştır.

Ramon Llull'un profil resmi

Tasavvuf, Yahudilik ve Ortaçağ Hıristiyanlığı (MS 1290)

Enneagram benzeri bir sembolün ilk ortaya çıkışı, Katalan filozof ve ilahiyatçı Ramon Llull'un eserlerinde görülür.

Llull, Ars Magna (1305) adlı çalışmasında, tüm bilgi alanlarında bir dizi temel ve yadsınamaz gerçek olduğunu ve her şeyin bu temel gerçeklerin kombinasyonları incelenerek anlaşılabileceğini öne sürdü. İç içe geçmiş daireler içinde dokuz yön kümesinden oluşan bir diyagram oluşturdu; bunlardan biri, Enneagram'ın Kusurlarıyla örtüşüyor.

Aynı dönemdeki diğer ekoller ve gelenekler de erken dönemin etkili fikirlerini yansıtır:

  • Nakşibendi Tasavvuf Tarikatı - 'Arıların Kardeşliği' ve Sembolistler de dahil olmak üzere. Bu iki grubun da Enneagram parçalarını ve öğretilerini kutsal fikirler şeklinde muhafaza edip aktardığı söylenir.
  • Filozof Philo aracılığıyla Ezoterik Yahudilik. Enneagram sembolü Yahudiliğin Kabala Yaşam Ağacı'nda yer almasa da Ağacın temel 'dokuz katlılığı' ile Enneagram'ın ana prensipleri arasında bir bağlantı mevcuttur.
  • Cizvit matematikçi ve Llull'un takipçisi Athanasius Kircher'in Arithmologia adlı eseri (sayıların bilimi) (MS 1665), burada Enneagram benzeri bir diyagram resmedilmiştir.
Ramon Llull'un profil resmi
George Gurdjieff'in profil resmi

21. Yüzyılda Enneagram: Kişilik ve Süreçler

Enneagram'ın 21. yüzyılda bilinen hali ve şekliyle daha yakın zamandaki gelişimi ve anlaşılması çok daha net bir şekilde ortaya konuyor.

George Gurdjieff, Ermeni kökenli bir filozof, Hristiyan mistik ve manevi öğretmen olarak, yaratılışın açılımını tasvir etmek için Enneagram ve üç merkez kavramlarını kullandı. Bunu sürekli hareketin bir sembolü olarak nitelendirdi. Hareketler veya kutsal danslar, Gurdjieff'in öğretilerinin ayrılmaz bir parçasını oluşturur. Kendisi sıklıkla "dans öğretmeni" olarak anılmayı tercih ederdi.

Gurdjieff, Enneagram ile ilk kez 1920'lerde Afganistan'daki bir manastırı ziyareti sırasında tanıştığını belirtiyor. Ancak ne yazık ki, bu sembolün kökeni hakkında daha fazla ayrıntıya girmemiştir.

Dokuz Kişilik Tipi ve Ego Saplantıları

20. yüzyılın ortalarında Enneagram, Güney Amerikalı filozof Oscar Ichazo'nun çalışmaları sayesinde giderek daha fazla ilgi görmeye başladı. 1931 yılında Bolivya'nın La Paz şehrinde dünyaya gelen Ichazo, çok küçük yaşlardan itibaren manevi ve felsefi arayışlara yoğun bir ilgi duydu. 1956'da Ichazo, Arica Enstitüsü adında bir okul kurarak burada Protoanaliz ve ego saplantıları teorileri üzerine dersler vermeye başladı. Protoanalizde Ichazo, bir kişinin egosunun yaşamın erken dönemlerinde psişeye sabitlendiği dokuz farklı yolu tanımladı ve bu modeli Saplantıların Enneagramı olarak adlandırdı.

Her ne kadar Arica Okulu'nun öğretileri ağırlıklı olarak ruhsal gelişime odaklansa da, Enneagram sembolünü farklı kişilik tipleriyle ilişkilendirmede son derece önemli bir rol oynadı. Bu öğretiler, bireylerin ego saplantılarının yol açtığı kısıtlayıcı inançları fark edip kendini gerçekleştirme yolunda ilerleyebilecekleri bir çerçeve sundu.

Günümüzde Enneagram Kişilik Tipleri modelinin sahip olduğu etki ve popülerlik, büyük ölçüde Şilili psikiyatrist Claudio Naranjo'nun çalışmalarına dayanmaktadır. Gestalt terapisinin öncü ismi Frits Perls'in ardılı olan Naranjo, psikoterapi ile manevi geleneklerin bütünleştirilmesinde öncü kabul edilir ve Enneagram'ın profesyonel danışmanlık alanına taşınmasında kilit bir rol oynamıştır. Psikiyatristin geçmişi ve nitelikleri hakkında detaylı bilgi aşağıda yer almaktadır. Ochs, Almaas ve Maitri gibi isimler, halen Enneagram'ı öğretmeye devam eden Naranjo ile çalıştı. Robert Ochs aracılığıyla Enneagram, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki birçok Hristiyan topluluğuna tanıtıldı ve burada Jerry Wagner, Don Riso ve Russ Hudson (Enneagram Enstitüsü) gibi yazarlar modern Enneagram öğretileriyle tanıştı.

Enneagram, psikoloji dünyasına girdiğinden beri deneyimsel ve ampirik çalışmalarla kısmen doğrulanmış (özet için bkz. Sutton, 2012) ve MBTI testi gibi psikolojinin diğer yapılarıyla karşılaştırılmıştır.

Enneagram öğretmenleri ayrıca, bu çerçeveyi anlama ve uygulama şeklimizi zenginleştirmek için Enneagram topluluğu dışındaki psikologların çalışmalarından da yararlanmıştır. Buna bir örnek, Karen Horney'in psikolojik savunma mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmadır. Bu çalışma, Don Riso ve Russ Hudson'ın Hornevian veya sosyal stiller olarak bilinen fraktal modelini geliştirmelerine ilham kaynağı olmuştur.

Enneagram'a dair birikimli anlayışa katkıda bulunan ve Enneagram'ı uygulama şeklimize ilham vermeye devam eden tüm Enneagram yazarlarının ve uygulayıcılarının zengin katkılarına şükranla yaklaşıyoruz.

Oscar Ichazo'nun profil resmi Claudio Naranjo'nun profil resmi

Claudio Naranjo ve Otomatik Yazma Tartışması

Yakın zamanda bazı Hristiyan eleştirmenler, Enneagram kişilik modelinin kökenleri hakkında endişelerini dile getirdi. Ancak bu, yalnızca bir yanlış anlamanın sonucudur. Claudio Naranjo ile yapılan bir röportajda, Enneagram'ı oluşturma sürecinin "gelişmiş bilinç durumları" ve "otomatik yazma" tekniklerini içerdiğini belirtti. Bazıları bu tekniklerin "potansiyel olarak şeytani ruhların kanalize edilmesini" içerdiğini iddia etmeye çalıştı.

Aşağıda, Naranjo'nun dokuz Enneagram tipi ve 27 alt tipi oluşturmasına yol açan olayları kısaca özetleyeceğim. Onun psikoloji, psikometri ve kişilik alanlarında tartışmasız bir uzman olduğunu göstereceğim. "Otomatik yazma" ve "gelişmiş bilinç durumları" terimleriyle tam olarak neyin kastedildiğine biraz açıklık getirmeyi umuyorum. Böylece bazılarının bu dahi adam ve çalışmaları hakkında duymuş olabileceği çekinceleri gidermeyi amaçlıyorum.

Naranjo, halka açık konuşmalarında Oscar Ichazo'dan Enneagram'ın babası, kendisinden ise annesi olarak bahsetti. Orijinal fikir tohumlarını Oscar'dan aldığını ve geri kalanını kendisinin detaylandırdığını açıkladı. George Gurdjieff, Enneagram diyagramını (üçgenin çizgileri ve 142857 sayı dizisi kavramı) 1923'te halka tanıtmış olsa da, dokuz kusuru, erdemi, kutsal fikirleri ve 27 alt tip anahtarını Enneagram diyagramına bağlayan ilk kişi Oscar'dı. Bu fikri Ramon Llull'un Ars Magna'sındaki (1305) benzer bir diyagramda görmüştü. Ichazo'nun Naranjo'ya başka ne verdiği tam olarak belli değil, ancak burada odak noktası Naranjo'nun sonraki geliştirmelerini takip etmek olacak.

Gelin Naranjo'nun psikoloji ve psikiyatri, meditasyon ve bilinçlilik alanlarındaki kapsamlı geçmişine ve niteliklerine hızlıca bir göz atalım. Ayrıca farklı ruhsal ve felsefi geleneklerin çok çeşitli öğretilerine dair engin bilgisini de inceleyelim.

Claudio Naranjo'nun profil resmi 27 Alt Türün Şeması

Claudio Naranjo'nun Geçmişi ve Nitelikleri

Şilili psikiyatrist Claudio Naranjo, doktora derecesine sahip bir tıp doktoru, araştırmacı, üniversite öğretim görevlisi ve klinik psikiyatristti. Güney Amerika ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki çeşitli üniversitelerde bilimsel araştırma ve öğretim faaliyetlerinde bulundu.

Psikoloji ve psikiyatri alanında öne çıkan isimlerle işbirliği yaptı. Bunlar arasında psikometrik değerlendirmeler ve özellik faktör analizi konularında öncü olan Raymond Cattell ve kişilik çalışmalarına odaklanan ilk psikologlardan biri olan Gordon Allport yer alıyordu.

1963 yılında Naranjo, Kişilik Değerlendirme ve Araştırma Enstitüsü'nün faaliyetlerine katılmak üzere bir buçuk yıllığına Kaliforniya, Berkeley'e davet edildi. Fritz Perls'in de çırağı olan Naranjo, Gestalt Terapisi'nin oluşumunda, özellikle de çok büyük gruplarda uygulanmasındaki yenilikçi yaklaşımlarıyla önemli bir rol oynadı. Esalen'de kilit bir figür olan Naranjo, Los Angeles'ta Jim Simkin'den ek eğitim ve süpervizyon aldı, Charlotte Selver ile duyusal farkındalık atölyelerine katıldı. Carlos Castaneda'nın yakın dostu oldu ve 1965-66 yıllarında Leo Zeff'in öncü psikodelik terapi grubunun bir parçası oldu.

Naranjo ayrıca Santiago'da profesör olan ve özellikle Yeni Platonculuk ve Pisagorculuk gibi kültür tarihi alanlarında uzmanlaşmış Bogumił Jasinowski ile de çalıştı. Freudyen psikoloji eğitimi almış olan Naranjo, hastalarıyla ve hatta kendisiyle Serbest Çağrışım ve Aktif İmgelem tekniklerini ustaca kullanıyordu. Karen Horney'in çalışmalarını takip etti, klinik deneylerde psikoaktif maddeleri araştırdı ve hakemli onlarca akademik makale yayınladı. MDMA'nın sentezlenmesinde önemli bir rol oynadı ve psikoterapide kullanımının öncülerinden biri oldu.

Bob Hoffman'dan aldığı eğitimle Hoffman tekniğini büyük gruplara uyarlayarak geliştirdi. Gurdjieff'in Dördüncü Yol öğretisine zaten aşina olan Naranjo, bu konuda eğitim almıştı ve Gurdjieff'in birçok öğrencisiyle dostluk kurmuştu. Özcülük ve varoluşçuluğun benzersiz bir sentezini yapmasıyla ve Sistematik Teoloji'de ontolojiye sürekli vurgu yapmasıyla tanınan Paul Tillich ile de çalıştı. 1969'da öz farkındalık ve bilinç düzeylerinin gelişimi üzerine 120 sayfalık bir tez yayınladı. Bu çalışmada Stanford Araştırma Enstitüsü'nde 150 yöntemi sentezleyip incelediğini belirtti.

Böylesine kapsamlı bir geçmişe ve olağanüstü niteliklere sahip olan Naranjo'nun, Kişiliğin Enneagramı gibi çığır açıcı bir eser ortaya koyması şaşırtıcı değil.

Naranjo, Kişiliğin Enneagramı'nı 1970'lerin başında geliştirdi. Enneagram'ı yaratma sürecini, kişilik özelliklerinin üst yapısını oluşturmak amacıyla zihnindeki ve bilinçaltındaki kavramları birbirine bağlamak için rahatlamış ve gelişmiş bilinç durumlarını kullanmayı içeren "otomatik yazma" olarak adlandırdı.

Claudio Naranjo'nun profil resmi 27 Alt Türün Şeması
İlk uluslararası Enneagram Konferansı

Uluslararası Enneagram Konferansı

1994 yılında Stanford Üniversitesi'nde Helen Palmer'ın öncülüğünde gerçekleştirilen ilk Uluslararası Enneagram Konferansı, Enneagram'ın saygın ve güvenilir bir kişilik sistemi olarak kabul edilmesinde bir dönüm noktası oldu.

Dünyanın dört bir yanından gelen psikologlar, manevi rehberler, koçlar ve iş dünyası profesyonelleri, Enneagram sistemiyle ilgili araştırmalarını paylaşmak ve fikir alışverişinde bulunmak için bir araya geldiler. David Daniels, dokuz paragraflık açıklamalara dayalı erken bir kendi kendini tanıma yöntemi olan Stanford Enneagram Keşif Envanteri'ni geliştirdi.

Bu etkinlik, öncü Enneagram öğretmenlerinden oluşan bir gruba Uluslararası Enneagram Derneği'ni kurmaları için ilham verdi. Bu Kurucular arasında Maria Beesing, David Daniels, Theodorre Donson, Andreas Ebert, Russ Hudson, Jerry Wagner, Kathy Hurley, Patrick O'Leary, Helen Palmer ve Don Riso yer alıyordu.

Ayrıca alanın çağdaş teorisyenlerine ve geliştiricilerine de teşekkürlerimizi sunuyoruz: Mark Bodnarczuk, Sandra Maitri, AH Almaas (Kutsal Fikirler), Beatrice Chestnut, Uranio Paes, Ginger Lapid-Bogda, Katherine Fauvre, Mario Sikora, Ian Morgan Cron ve daha nice değerli isimler.

İlk uluslararası Enneagram Konferansı
Integrative Enneagram iEQ9 Report

Öz farkındalık ve kişisel gelişim
yolculuğunuza bugün başlayın!

iEQ9 ile KENDİ TİPİNİZİ KEŞFEDİN

Bütünleyici Enneagram Anketi, dinamik olarak uyarlanabilen akıllı bir değerlendirme aracıdır. Tamamlanması yaklaşık 30 dakika sürer ve Enneagram Profili, 27 Alt Tip, Merkezler, Kanatlar, Çizgiler, Entegrasyon Seviyeleri ve Gerginliğin 6 boyutunu ölçer.

Kendi Tipinizi Keşfedin

Navigasyon