خاستگاه و تاریخچه انیاگرام
پرسشنامه انیاگرام یکپارچه از گنجینه‌ای ارزشمند از دانش و تجربیات بسیاری از پیشگامان عرصه انیاگرام بهره می‌گیرد. ما به عنوان توسعه‌دهندگان iEQ9، مایلیم مراتب قدردانی صمیمانه خود را از کارشناسان، فیلسوفان و متخصصانی که در شکل‌گیری و کاربرد این مدل، آنگونه که امروزه می‌شناسیم، نقش داشته‌اند ابراز نماییم. دیرک کلوته | بنیان‌گذار Integrative Enneagram Solutions
تاریخچه خط زمانی انیاگرام

تاریخچه‌ی انیاگرام

نام‌های دیگر این سیستم عبارتند از: نُه تیپ شخصیتی، تیپ انیاگرام، نُه تیپ انیاگرام، و تیپ‌های شخصیتی.

تاریخچه انیاگرام

اگرچه جزئیات دقیق خاستگاه انیاگرام همچنان در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است، شواهد موجود حاکی از تاریخچه‌ای طولانی و پیچیده است که هم فرهنگ‌ها و هم مکان‌های مختلف را در بر می‌گیرد. ریشه‌های این مفهوم از سنت‌های متنوع ریاضی، فلسفی و معنوی سرچشمه گرفته‌اند.

چارچوب انیاگرام به شکلی که امروزه در دنیای مدرن ظاهر شده، نماد ترکیبی از حکمت کهن و روانشناسی پیشرفته است. ما کوشش می‌کنیم تا به بسیاری از اندیشمندان بزرگی که در خلق این ابزار قدرتمند و تحول‌آفرین سهیم بوده‌اند، ادای احترام کنیم.

ریشه‌های یونانی واژه «انیاگرام» از ترکیب دو کلمه یونانی «ennéa» به معنای «نُه» و «gramma» به معنای «شکل» ساخته شده است.

انیا -> نُه

گرام -> مدل / نقاط / آنچه نوشته یا ترسیم می‌شود

برخی نویسندگان ریشه‌های عمیقی را در سنت تصوف جستجو می‌کنند. البته باید توجه داشت که این موضوع لزوماً در تمام سنت‌های صوفیه مشترک نیست. عده‌ای دیگر به ارتباطاتی با مسیحیت باطنی اولیه، به ویژه آموزه‌های اواگریوس و سایر پدران بیابانی اشاره می‌کنند.

تاریخچه انیاگرام

ریشه‌های کهن انیاگرام

عکس پروفایل فیثاغورث

ردپای نماد انیاگرام را می‌توان تا یونان باستان دنبال کرد، جایی که الگوهای ریاضی سه، هفت و نه به عنوان عناصر برجسته در حماسه‌ها، اسطوره‌ها، فلسفه و ریاضیات ابتدایی نمود پیدا می‌کنند - که نشان از اهمیت این توالی اعداد در آثار و اندیشه‌های کهن دارد.

حتی برخی نویسندگان بر این باورند که گونه‌هایی از نماد انیاگرام را می‌توان در هندسه مقدس ریاضیدانان فیثاغورسی و ریاضیات عرفانی سراغ گرفت. فیثاغورس مدعی است نظریه‌اش درباره اعداد به عنوان کلید فهم آفرینش جهان را از معلمانش در مصر آموخته است. راس هادسون در سخنرانی‌هایش پیرامون خاستگاه انیاگرام، به نُه‌گانه مصری (Egyptian Ennead) و ارتباط نیروها و اعداد متافیزیکی با ریشه‌های انیاگرام پرداخته است.

فلوطین (200 میلادی)، پایه‌گذار نوافلاطونی‌گری، از نُه صفت الهی سخن می‌گوید که در ذات آدمی تجلی می‌یابند. اندیشه‌های او بعدها از رهگذر متفکران پس از وی همچون آگوستین قدیس اهل هیپو، پدران کاپادوکیه، توماس آکویناس قدیس و دیونیسیوس شبه آرئوپاژیتی، تأثیر شگرفی بر تفکر غرب و خاورنزدیک گذاشت. بسیاری از رذایل و فضایل نخستین یونانیان توسط رهبانان مسیحی به هفت گناه کبیره رایج و استاندارد بدل گشت.

عکس پروفایل Ramon Llull

تصوف، یهودیت و مسیحیت قرون وسطی (1290 میلادی)

نخستین ظهور نمادی شبیه به انیاگرام را می‌توان در آثار فیلسوف و الهیدان کاتالانی، رامون لول، مشاهده کرد.

لول در کتاب «آرس ماگنا»ی خود (1305)، بر این باور بود که در تمامی حوزه‌های دانش، حقایق بنیادین و انکارناپذیری وجود دارند و با بررسی ترکیب‌های این حقایق عنصری، می‌توان به درک همه چیز نائل شد. او نموداری متشکل از نُه دسته ویژگی را در دایره‌های متحدالمرکز ترسیم کرد که یکی از آنها با رذایل انیاگرام مطابقت دارد.

مکاتب و سنت‌های دیگر در همان دوره نیز بازتاب دهنده اندیشه‌های تأثیرگذار اولیه هستند، از جمله:

  • طریقت نقشبندیه در تصوف - شامل «برادری زنبورها» و نمادگرایان. گفته می‌شود هر دو گروه، بخش‌هایی از انیاگرام و آموزه‌های آن را در قالب ایده‌های مقدس حفظ و منتقل کرده‌اند.
  • یهودیت باطنی از طریق فیلسوف فیلو. اگرچه نماد انیاگرام در درخت زندگی قبالای یهودی ظاهر نمی‌شود، اما پیوندی میان ماهیت «نُه‌گانه» درخت و اصول بنیادین انیاگرام وجود دارد.
  • ریاضیدان یسوعی و پیرو لول، آتاناسیوس کیرشر در کتاب «آریتمولوژیا»ی خود (علم اعداد) (1665 میلادی)، جایی که تصویری شبیه به انیاگرام ترسیم شده است.
عکس پروفایل Ramon Llull
عکس پروفایل جورج گورجیف

قرن بیست و یکم و فرآیندها و تیپ‌های شخصیتی انیاگرام

تکامل و درک اخیر انیاگرام، به شکل و شمایلی که در قرن بیست و یکم شناخته شده است، بسیار روشن‌تر و واضح‌تر می‌باشد.

جورج گورجیف، فیلسوف ارمنی، عارف مسیحی و معلم معنوی، از انیاگرام و سه مرکز برای توصیف شکوفایی آفرینش بهره می‌برد - و از آن به عنوان نمادی از حرکت ابدی یاد می‌کرد. حرکات موزون یا رقص‌های مقدس، بخش لاینفک آموزه‌های گورجیف را تشکیل می‌دهند - این فیلسوف اغلب خود را «استاد رقص» می‌نامید.

او اشاره می‌کند که در دهه 1920 طی بازدیدی از صومعه‌ای در افغانستان با انیاگرام آشنا شد، اما متأسفانه هیچ‌گاه جزئیات بیشتری در مورد خاستگاه این نماد ارائه نکرد.

نُه تیپ شخصیتی و وسواس‌های نفس

در طول اواسط قرن بیستم، انیاگرام به‌تدریج از طریق کار یک فیلسوف آمریکای جنوبی به نام اسکار ایچازو نفوذ روزافزونی پیدا کرد. او در سال 1931 در لاپاز بولیوی به دنیا آمد و از سنین بسیار پایین علاقه عمیقی به مباحث معنوی و فلسفی از خود نشان داد. در سال 1956، ایچازو مؤسسه‌ای به نام آریکا را تأسیس کرد که در آن سخنرانی‌هایی درباره نظریه‌های خود در زمینه پروتوآنالیز و وسواس‌های ایگو ارائه می‌کرد. ایچازو در پروتوآنالیز، 9 شیوه‌ای را توصیف کرد که در آنها ایگوی فرد در مراحل اولیه زندگی در روان تثبیت می‌شود - مدلی که او از آن به عنوان انیاگرام وسواس‌ها یاد می‌کرد.

اگرچه آموزه‌های مدرسه آریکای او عمدتاً بر رشد معنوی متمرکز بود، اما در پیوند دادن نماد انیاگرام به تیپ‌های مختلف شخصیتی بسیار حائز اهمیت بود. آموزه‌های او چارچوبی را فراهم کرد که افراد از طریق آن می‌توانستند به باورهای محدودکننده ناشی از وسواس‌های ایگو بینش پیدا کنند و در نتیجه در مسیر خودشناسی گام بردارند.

نفوذ و محبوبیتی که مدل تیپ‌های شخصیتی انیاگرام امروزه از آن برخوردار است، تا حد زیادی مدیون کار روانپزشک شیلیایی کلودیو نارانخو است. نارانخو که جانشین فریتس پرلز - بنیانگذار تأثیرگذار گشتالت درمانی - بود، پیشگام در زمینه یکپارچه‌سازی روان‌درمانی و سنت‌های معنوی به شمار می‌رود و نقش کلیدی در معرفی انیاگرام به حوزه مشاوره حرفه‌ای ایفا کرد. برای آشنایی با جزئیات پیشینه و صلاحیت‌های این روانپزشک، در ادامه بخوانید. افرادی مانند اوکس، آلماس و مایتری نزد نارانخو که هنوز هم انیاگرام را تدریس می‌کند، شاگردی کردند. انیاگرام از طریق رابرت اوکس به جوامع مسیحی متعددی در ایالات متحده معرفی شد، جایی که نویسندگانی مانند جری واگنر، دان ریسو و راس هادسون (مؤسسه انیاگرام) با آموزه‌های انیاگرام مدرن آشنا شدند.

از زمانی که انیاگرام وارد دنیای روانشناسی شد، این مدل تا حدی از طریق مطالعات تجربی و عملی اعتبارسنجی شده است (برای خلاصه‌ای به ساتون (2012) مراجعه کنید) و با سایر سازه‌های روانشناختی مانند آزمون MBTI مقایسه شده است.

مربیان انیاگرام همچنین از کار روانشناسان خارج از جامعه انیاگرام برای ارتقای درک و کاربرد ما از این چارچوب بهره برده‌اند. نمونه‌ای از آن، پژوهش کارن هورنای در مورد اشکال روانی دفاع است که منجر به توسعه الگوی فرکتالی سبک‌های اجتماعی یا هورنوی‌ها توسط دان ریسو و راس هادسون شده است.

ما مشارکت‌های ارزشمند تمامی نویسندگان و مربیان انیاگرام را که به غنای درک جمعی ما کمک کرده‌اند و همچنان منبع الهام ما در کاربرد انیاگرام هستند، ارج می‌نهیم.

عکس پروفایل اسکار ایکازو عکس پروفایل کلودیو نارانجو

کلودیو نارانخو و بحث برانگیز بودن نوشتن خودکار

برخی از منتقدان مسیحی اخیراً درباره ریشه‌های انیاگرام شخصیت ابراز نگرانی کرده‌اند. اما این صرفاً ناشی از برداشت نادرست است. در گفتگویی با کلودیو نارانخو، او توضیح داد که فرآیند خلق انیاگرام توسط او شامل استفاده از «حالت‌های ارتقایافتۀ هشیاری» و «نوشتن اتوماتیک» بوده است - تکنیک‌هایی که برخی تلاش کرده‌اند نشان دهند مستلزم «ارتباط با ارواح شیطانی بالقوه» است.

در ادامه، به اختصار رویدادهایی را که منجر به خلق 9 تیپ و 27 زیرتیپ انیاگرام توسط نارانخو شد شرح می‌دهم و نشان خواهم داد که او بی‌شک کارشناسی متبحر در حوزه‌های روان‌شناسی، سنجش روانی و شخصیت بوده است. امیدوارم بتوانم معنای دقیق اصطلاحات «نوشتن اتوماتیک» و «حالت‌های ارتقایافتۀ هشیاری» را شفاف‌سازی کنم - با این هدف که هرگونه نگرانی احتمالی برخی افراد نسبت به این نابغه و کارهایش را برطرف نمایم.

نارانخو در سخنرانی‌های عمومی‌اش، از اسکار ایچازو به عنوان پدر انیاگرام و از خودش به عنوان مادر یاد می‌کرد. او شرح داد که جرقه‌های اولیه را از اسکار گرفته و بقیه را خودش پرورش داده است. هرچند جورج گورجیف در سال 1923 دیاگرام انیاگرام (خطوط مثلث و مفهوم توالی اعداد 142857) را به مردم معرفی کرد، اما این اسکار بود که نخستین بار 9 رذیلت، فضیلت، ایده‌های مقدس و 27 کلید زیرتیپ را به نمودار انیاگرام پیوند زد - ایده‌ای که او در دیاگرامی مشابه در آرس ماگنای رامون لول (1305) دیده بود. دقیقاً مشخص نیست ایچازو چه چیز دیگری به نارانخو داده، اما تمرکز ما اینجا بر دنبال کردن رشته تحولات بعدی خواهد بود که توسط نارانخو صورت گرفته است.

بیایید نگاهی گذرا به پیشینه و تخصص گسترده نارانخو در زمینه‌های روان‌شناسی و روان‌پزشکی، مدیتیشن و ذهن آگاهی - و همچنین دانش وسیع او از آموزه‌های سنت‌های معنوی و فلسفی گوناگون بیندازیم.

عکس پروفایل کلودیو نارانجو نمودار 27 نوع فرعی

پیشینه و صلاحیت‌های کلودیو نارانخو

کلودیو نارانخو، روانپزشک اهل شیلی، پزشکی با مدرک دکترا، محقق، استاد دانشگاه و روانپزشک بالینی بود که در پژوهش‌های علمی و تدریس در چندین دانشگاه آمریکای جنوبی و ایالات متحده مشارکت فعالی داشت.

او با چندین چهره سرشناس در حوزه روانشناسی و روانپزشکی همکاری کرد، از جمله ریموند کتل، یکی از پیشگامان ارزیابی‌های روان‌سنجی و تحلیل عاملی ویژگی‌ها ، و گوردون آلپورت، از اولین روانشناسانی که بر مطالعه شخصیت تمرکز ویژه‌ای داشتند.

در سال 1963، نارانخو به مدت یک سال و نیم به برکلی کالیفرنیا دعوت شد تا در فعالیت‌های موسسه ارزیابی و پژوهش شخصیت مشارکت کند. او همچنین شاگرد فریتز پرلز بود و در شکل‌گیری گشتالت درمانی، به‌ویژه نوآوری در کاربرد آن برای گروه‌های بسیار بزرگ، نقش مهمی ایفا کرد. نارانخو یکی از چهره‌های کلیدی در اسالن بود، آموزش‌ها و نظارت‌های بیشتری از جیم سیمکین در لس‌آنجلس دریافت کرد و در کارگاه‌های آگاهی حسی با شارلوت سلور شرکت نمود. او با کارلوس کاستاندا دوستی نزدیکی پیدا کرد و در سال‌های 1965 تا 1966 عضو گروه پیشگام روان‌درمانی روان‌گردان لئو زف بود.

نارانخو همچنین نزد بوگومیل یاسینوفسکی، استاد دانشگاه سانتیاگو که در زمینه تاریخ فرهنگ، به‌ویژه نوافلاطونی‌گری و فیثاغورسی‌گری، تدریس و تخصص داشت، به تحصیل پرداخت. او که در روانشناسی فرویدی آموزش دیده بود، در استفاده از تداعی آزاد و تخیل فعال برای بیماران و حتی خودش مهارت ویژه‌ای داشت. نارانخو کارهای کارن هورنی را دنبال کرد، روی مواد شیمیایی روان‌گردان در آزمایش‌های بالینی تحقیق نمود و ده‌ها مقاله علمی داوری شده توسط همتایان منتشر کرد. او نقشی کلیدی در سنتز MDMA ایفا کرد و یکی از پیشگامان کاربرد آن در روان‌درمانی بود.

نارانخو با باب هافمن تمرین کرد و حتی توانست تکنیک هافمن را بهبود بخشد تا قابلیت استفاده در گروه‌های بزرگ را پیدا کند. او از قبل با مکتب راه چهارم گورجیف آشنایی داشت، در آن آموزش دیده بود و با بسیاری از شاگردان گورجیف رابطه دوستانه‌ای داشت. نارانخو با پل تیلیش، که به خاطر ترکیب منحصربه‌فرد ذات‌گرایی و اگزیستانسیالیسم و نیز تعامل مداوم با هستی‌شناسی در کتاب الهیات نظام‌مند شهرت دارد، به مطالعه پرداخت. در سال 1969، او پایان‌نامه‌ای 120 صفحه‌ای درباره خودآگاهی و توسعه سطوح هشیاری و رشد منتشر کرد. نارانخو ادعا داشت که 150 روش را در موسسه تحقیقاتی استنفورد ترکیب و مطالعه کرده است.

با چنین پیشینه گسترده و طیف وسیعی از تخصص‌ها، تعجب‌آور نیست که نارانخو توانست چیزی به نوآورانه‌گی انیاگرام شخصیت را خلق کند.

نارانخو انیاگرام شخصیت را در اوایل دهه 1970 توسعه داد. او فرآیند خلق انیاگرام را «نوشتن خودکار» نامید، که به معنای استفاده از حالت‌های آرام و ارتقایافته هشیاری برای پیوند دادن مفاهیم در ذهن و ناخودآگاه خود به منظور ایجاد یک فراساختار از ویژگی‌های شخصیتی است.

عکس پروفایل کلودیو نارانجو نمودار 27 نوع فرعی
اولین کنفرانس بین المللی انیاگرام

کنفرانس بینالمللی انیاگرام

نخستین کنفرانس جهانی انیاگرام که در سال 1994 به همت هلن پالمر در دانشگاه استنفورد برگزار شد، نقطه عطفی در پذیرش و اعتبار بخشیدن به انیاگرام به عنوان یک سیستم شخصیت‌شناسی به شمار می‌رود.

روان‌شناسان، اساتید معنوی، مربیان و کارشناسان کسب و کار از اقصی نقاط جهان گرد هم آمدند تا پژوهش‌های خود را به اشتراک گذاشته و پیرامون سیستم انیاگرام به تبادل نظر بپردازند. دیوید دنیلز، پرسشنامه کشف انیاگرام استنفورد را به عنوان شکل ابتدایی خودتایپینگ مبتنی بر نه پاراگراف توصیفی توسعه داد.

این رویداد، گروهی از معلمان پیشگام انیاگرام را برانگیخت تا انجمن بین‌المللی انیاگرام را بنیان نهند. این بنیانگذاران عبارت بودند از: ماریا بیزینگ، دیوید دنیلز، تئودور دانسون، آندریاس ایبرت، راس هادسون، جری واگنر، کتی هرلی، پاتریک اولری، هلن پالمر و دان ریسو.

ما همچنین از نظریه‌پردازان و توسعه‌دهندگان معاصر این حوزه سپاسگزاریم: مارک بودنارچوک، ساندرا مایتری، AH Almaas (ایده‌های مقدس)، بئاتریس چستنات، Uranio Paes، جینجر لپید-بوگدا، کاترین فاور، ماریو سیکورا، ایان مورگان کرون و بسیاری دیگر.

اولین کنفرانس بین المللی انیاگرام
Integrative Enneagram iEQ9 Report

سفر خودشناسی و رشد فردی خود را
همین امروز شروع کنید!

با iEQ9، تیپ شخصیتی خود را کشف کنید

پرسشنامه انیاگرام یکپارچه، یک ارزیابی هوشمند و پویاست. پر کردن آن حدود 30 دقیقه طول می‌کشد و این موارد را اندازه‌گیری می‌کند: نمایه انیاگرام، 27 زیرتیپ، مراکز، بال‌ها، خطوط، سطوح یکپارچگی و 6 بعد فشار روانی.

تیپ شخصیتی خود را کشف کنید

ناوبری